غالباً دیده مى‏شود زن و شوهرهائى که همدیگر را خیلى دوست دارند ها! خیلى با هم دعوا مى‏کنند؛ چون توقّع دارد، مرد از این زنش توقّع دارد، چون دوستش دارد، توقّع دارد که تو باید در من فانى بشوى، اطاعت محض کنى! چرا آن کار را کردى؟! چرا آن کار را کردى؟! من دوست نداشتم!
زن نسبت به مرد همین ادّعا را دارد، مى‏گوید: من دوست دارم تو را در خودم فانى کنم، به مرحله تجاذب معنوى برسانم، این کار را کردى آن کار را کردى، خلاف میل من بود! دعوا مى‏شود، این‏ایراد مى‏کند، آن‏ایراد مى‏کند، ایرادها زیاد مى‏شود، روى چى؟ روى هیچى! چون همدیگر را دوست دارند. امّا اگر دوست نداشته باشند ها! هزار تا کار زشت هم‏این بکند، کار خلاف هم او بکند کَکَش نمى‏گزد، ربطى به او ندارد.
خوب توجّه کنید! عاشق تا هنگامیکه یک ذرّه از خودیّت در او هست، معشوق او را قبول نمى‏کند! مى‏گوید: تو عاشق منى پس‏این خودپسندى چیست؟! پس چرا غیر من در ذهن تو هست؟ چرا یاد غیر من مى‏کنى؟!
مثال مى‏زنند مى‏گویند: مجنون پشت سرِ لیلى داشت راه مى‏رفت، لیلى گفت: چیه تو پشت سر من افتادى و دنبال من مى‏آئى؟! گفت: از تو با جمال‏تر و زیباتر و نیکوتر در عالم نیست، من عاشق این جمالم! گفت: پس این کیست پشت سر من دارد راه مى‏آید؟! او که از من قشنگ‏تر است! تا مجنون نگاه کرد او را نگاه کند لیلى یک سیلى آبدارنما به پس‏گردن او [زد] گفت: اى دروغگوى در عشق! تو به من مى‏گوئى که از تو زیباتر در دنیا نیست تا من مى‏گویم او، رویت را آنطرف مى‏کنى؟! این معنى صدق در عشق است یا نه؟! تو دروغ مى‏گوئى، تو دروغ مى‏گوئى! تو عاشق صادق نیستى، عاشق صادق آن است که فانى در معشوق بشود!
دندان پیغمبر در احد شکست، دندان اویس هم در قرَن شکست! این دو روح یکى شده بود؛ یعنى اویس از خود وجود نداشت، هر چه داشت فانى پیغمبر بود. اینقدر مطیع بود که مادرش اجازه نداد زیاد در مدینه بماند، آمد دید پیغمبر نیستند، برگشت و امر خدا را که امر پیغمبر است، و امر مادر که امر پیغمبر و خدا است اطاعت کرد، و تا آخر عمر اویس پیغمبر را ندید! بااین شدّت علاقه‏اش به پیغمبر! چون این پیغمبر را دوست دارد قوانین پیغمبر رااینطور حفظ مى‏کند.

قسمتی از سخنرانی علامه طهرانى

‏